Woensdag 17 april 2024, Urk
Door: Joris Koornneef, de Burgemeester van Jouw Noordzee
De altijd maar veranderende Noordzee als enige constante voor de visser
Sinds november mag ik mijzelf Burgemeester van Jouw Noordzee (BVJN) noemen, samen met Eva den Boer in de rol van loco-Burgemeester.
17 april was een belangrijke primeur voor Eva en mij. Voor het eerst gingen we samen op pad om een belangrijke, misschien wel de oudste belanghebbende op de Noordzee te ontmoeten: de visserij.
Als onderdeel van ‘De Burgemeester Nodigt Uit’ bezochten we Urk om een beter beeld te krijgen van het verleden, het heden en de toekomst van de visserij op de Noordzee. Urk is natuurlijk bij uitstek geschikt om verschillende perspectieven te verzamelen, gezien de cruciale rol die deze plaats en haar bewoners spelen in de Nederlandse visserij. Op deze woensdag zaten we om tafel met een breed gezelschap aan vissers die aangesloten zijn bij de Nederlandse Vissersbond. (Leuk weetje: de Nederlandse Vissersbond is 90 jaar geleden opgericht, veertien jaar voordat Urk een wegverbinding kreeg met het vasteland.)
Visserij als gemeenschap
Bij het voorstelrondje viel meteen op dat iedereen zichzelf voorstelde met hun naam, gevolgd door een beschrijving van het aantal kotters (en natuurlijk het type) dat zij vertegenwoordigen. Het werd mij zo langzaamaan duidelijk dat een visserman niet zomaar een beroep is, het is een bestaan! Het beroep is ook breder dan dat van de visserman zelf. Lief en leed wordt gedeeld aan de keukentafel. Het gezin en zelfs de gemeenschap beweegt mee op de deining van de visstand. Het is de trots van een stamboom die wordt gekrenkt als blijkt dat de volgende generatie niet het bestaan van een visser kan of zal kiezen, omdat hij of zij daar geen toekomst in ziet. De emoties die dit oproept bij een discussie over het verleden, heden en toekomst heb ik nog nooit eerder bij een meeting meegemaakt in mijn dagelijkse werk bij TNO.
“Uit deze discussie neem ik mee dat adequate monitoring… veel beter lijkt te moeten om de juiste maatregelen voor de visserman te kunnen nemen.”
Wanneer de vissers praten over het verleden komen er mooie verhalen bovendrijven. Ooit was de Noordzee rijk aan vis, waardoor vissers een goede boterham konden verdienen met hun vak. ‘Soms zelfs meer dan de bankdirecteur,’ werd er aan de andere kant van de tafel fijntjes opgemerkt. Hierbij werd meteen verteld dat ook toen al de visserij zich constant moest aanpassen. Zo werd in de jaren twintig van de vorige eeuw de Zuiderzee afgesloten en werd het IJsselmeer geboren. Voor de visserij op Urk betekende dit een aanzienlijke verandering, maar het werd mij benadrukt dat ‘een visserman weet hoe hij met uitdagingen moet omgaan’.
Huidige uitdagingen voor de visserij
Verder werden we bijgepraat over opvallende zaken uit het heden. De Brexit en het soms stroperige en strategische internationale speelveld kwamen hierbij ter sprake. Een belangrijk terugkerend thema: gebiedsbeperking.
Een voorbeeld dat werd aangehaald is de “Scholbox”, een uitgestrekt gebied in de Noordzee waar vissen met boomkorkotters (kotters die de bodem beroeren) sterk beperkt is. Dit is decennia geleden ingesteld om de scholstand te laten herstellen. Het effect was echter averechts. Dit lijkt nooit goed verklaard te zijn door wetenschappelijke studies. Binnen de visserij heeft juist het gebrek aan onderzoek hiernaar tot veel onbegrip geleid. Uit deze discussie neem ik mee dat adequate monitoring en dataverzameling met betrekking tot de visstand veel beter lijkt te moeten om de juiste maatregelen voor de visserman te kunnen nemen.
Het heden kenmerkt zich ook tot een veranderend bestaan en nieuwe inzichten. Zelfreflectie was er toen werd gesproken over de race om met steeds meer pk’s in de kotters de zee op te gaan. Ook het pulsvishoofdstuk kwam langs: “Dat hadden we toch anders moeten aanpakken!” In de huidige transitie wordt ook op andere vissoorten gevist en op verschillende locaties vanwege de opwarming van de zee. Inktvis lijkt zo een belangrijke soort te worden waar zuidelijke Europese landen graag de Nederlandse vissers voor benaderen. Aftrek in Nederlandse restaurants loopt nog wat achter (ik zie kansen). Op Urk wordt veel zalm verwerkt uit Noorwegen en Rotterdam is met zijn bevroren visimport de grootste vishaven geworden. Ondertussen zijn veel kotters verdwenen en hebben honderden vissers een ander bestaan moeten kiezen. Kortom, een lastige situatie voor de sector.
Toekomst van de visserij
Velen aan tafel zien de toekomst somber in, omdat de ruimte waarin mag worden gevist steeds verder wordt beperkt. Dit door een groeiend areaal aan windparken en een visserijbeperking in bepaalde natuurgebieden op de Noordzee. Andere vormen van visserij (passieve visser bijvoorbeeld) hebben we besproken, maar daar lijkt niet heel veel interesse voor in de sector. De discussies over de complexe relatie tussen natuurbescherming en visserij werden daarom op het scherpst van de snede gevoerd, we hadden namelijk ook een vertegenwoordiger van een natuurorganisatie aan tafel om perspectieven uit te wisselen.
De conclusie lijkt te zijn dat er kracht ligt in de gezamenlijke belangen van de visserij en natuur, maar dat de exacte inpassing hiervan een zoektocht is. Toch lijkt het gezamenlijk aangaan van deze uitdaging de meest geschikte strategie te zijn. De ruimtelijke puzzel op de Noordzee is zeer complex en niet mogelijk zonder samenwerking en compromissen tussen de belanghebbenden op en rond de Noordzee. Het advies is om te investeren in het begrijpen van elkaars cultuur en set van normen en waarden. Zo kan je naast begrip ook vertrouwen kweken voor de lange termijn. Dat zijn belangrijke ingrediënten voor het gezamenlijk erkennen van problemen en het vinden van oplossingen.
Toekomstperspectief is heel belangrijk. Tijdens het gesprek werd namelijk gesteld dat de nieuwe generatie vissers wel een perspectief nodig hebben. Er staan nieuwe vissers op die graag willen innoveren en dit beroep – of bestaan – een mooie nieuwe duurzame impuls willen geven.
Stip op de horizon
Wat men nodig heeft is een stip op de horizon om op af te kunnen koersen. Dat het duidelijk is waar ze in moeten investeren en waarin niet. ‘Geef de visser een koers om op te varen, zonder steeds de regels van de reis te veranderen,’ zo werd mij meegegeven. Als een visser met een jong gezin een investering van honderdduizend euro of meer doet, moet hij deze investering wel met enige zekerheid weer kunnen terugverdienen.
Dit was mijn samenvatting van perspectieven die we hebben opgehaald tijdens het eerste gesprek uit de serie ‘De Burgemeester nodigt uit’. Meerdere perspectieven via andere belanghebbenden volgen snel. Het volgende gesprek staat alweer gepland. Op 12 juni, in Groningen. Tot snel!
Overigens raad ik iedereen aan om zaken die ik aanhaal zelf na te lezen, zodat je ook een eigen perspectief hierover kan vormen, bijvoorbeeld via de volgende bronnen:
Eén reactie