Woensdag 12 juni, 2024, Groningen 

Als onderdeel van de ‘Burgemeester Nodigt Uit’ gingen Eva den Boer (loco Burgemeester) en ik dit keer op pad naar het hoge noorden: Groningen. Daar huist  het hoofdkantoor van Gasunie. Samen met een breed gezelschap, hierover later meer, gingen we het gesprek aan over verleden, heden en toekomst van Gasunie. 

Het verleden, heden en de toekomst:

Even kort het verleden. Gasunie is een staatsbedrijf en is meer dan 60 jaar geleden opgericht om het Nederlandse aardgas dat werd gewonnen in het Groningse gasveld (Slochteren) aan de man te brengen. Letterlijk, want het staatsbedrijf zorgt ervoor dat het aardgas van productie, import of opslag naar de huishoudens en andere gebruikers wordt getransporteerd. Zo maakte Nederland in de vorige eeuw de transitie door van kolen naar gas. Nu maakt Gasunie met het afbouwen van de gasproductie in Nederland een nieuwe grote transitie door. In de breedte houdt men zich namelijk ook bezig met het transport van warmte (warmtenetten), CO2 (voor ondergrondse opslag) en  waterstof.  

Omdat infrastructuur altijd de verbindende stap is moet Gasunie in deze transitie eigenlijk eerder klaar zijn dan de rest en voor de troepen uitlopen met zeer grote investeringen. Een leuk detail is dat in de bestuurskamer (met prachtig uitzicht over de stad en de Eemshaven in de verte) de ‘Toekomststoel’ een plekje heeft: een versierde kinderstoel die de bestuurders er dagelijks aan herinnert voor wie uiteindelijk de beslissingen in het heden echt impact heeft: onze toekomstige generaties.  

Ik moet ook even de titel van deze blog uitleggen. Want een funfact is dat Gasunie nog niet echt zeebenen heeft. In de aankomsthal hangt een prachtig digitaal bord waarop de huidige stromen van gas in het transportnetwerk te zien zijn…op land! Want hoewel er in Nederland ook gas wordt gewonnen op de Noordzee is Gasunie daar niet verantwoordelijk voor het transport van aardgas (en olie). Voor de nieuwe energie gaat dit veranderen. Want het bedrijf timmert samen met andere bedrijven hard aan de weg om op zee een CO2-infrastructuur aan te leggen die afgevangen CO2 van de industrie naar lege aardgasvelden op zee brengt om dit diep in de ondergrond op te kunnen slaan voor de komende duizenden jaar (en langer. Met projecten Porthos en Aramis, die zijn vernoemd naar de drie musketiers, zullen miljoenen tonnen CO2 worden opgeslagen in de komende decennia. Zo kan een significant deel van onze emissies op land worden vermeden. De start is vanaf 2026 (dik 20 jaar na de eerste demonstratie van CO2 injectie in de diepe Nederlandse zeebodem).  

Diezelfde ambitie kwam ook naar voren toen we hoorden over de waterstofactiviteiten. Op land heeft het dochterbedrijf Hynetwork Services al een pijpleiding van aardgas omgebouwd voor het transport van waterstof. En wordt er de komende jaren hard gewerkt aan een landelijk waterstofnetwerk. Maar dus ook op zee! Want Gasunie zal ook op zee waterstoftransport voor haar rekening nemen als die nog voor het einde van dit decennium via een demonstratieproject op zee zal worden geproduceerd. Dit is waterstof die wordt gemaakt uit zeewater en elektriciteit van windturbines. Na twee demon-stratieprojecten, eentje voor en eentje na 2030 kan dit doorgroeien tot een belangrijke bron voor waterstof voor de Nederlandse markt en het Europese energiesysteem. Omdat de wind niet altijd waait en er dus niet altijd waterstof kan worden gemaakt ontwikkelt Gasunie ook ondergrondse-opslag van waterstof in zoutcavernes. Zo kan, net als we dit nu kennen voor aardgaszorg, worden gedragen voor een stabiele levering.  

Een rijk gezelschap:
Tot zover de blik op de toekomst. De discussie aan tafel met de gasten ging natuurlijk over hoe je daar nu samen komt. Want dat is de uitdaging. Aan tafel zaten naast Gasunie-medewerkers van verschillende afdelingen ook gasten met een andere achtergrond: de visserij, TenneT (staatsbedrijf elektriciteitstransport), Stichting de Noordzee, offshore drone ontwikkelaars METIP en staatsbedrijf EBN, Energie Beheer Nederland (zeg maar het staatsbedrijf van de ondergrond voor productie van aardgas en opslag van gas, warmte, CO2 en waterstof).

Precies dit diverse gezelschap maakt het Burgemeesterschap zo leuk, want ik heb in die paar uur meer gehoord dan je in weken kan bijlezen. Ik vertel jullie graag alles, maar ik zal mij voor nu beperken tot de highlights. EBN is al decennia lang bekend met de Noordzee en TenneT komt daar sinds de stormachtige ontwikkeling en uitrol van wind op zee bij en bouwt veel ervaring op. “Het is geen sprint, geen marathon, maar een ultra-marathon en dit moeten we samendoen “aldus TenneT. Dus bouw je niet alleen kennis op over hoe je bouwt op zee, maar ook hoe je oog houdt voor de natuur en oren openhoudt voor de andere gebruikers van de zee. Zo is natuurinclusief bouwen een belangrijk thema. Bij TenneT wordt dit nu toegepast bij de aanleg van infrastructuur (kabels en offshore platforms). Het Aramis project voor CO2-transport en -opslag leert hiervan en brengt het een stap verder door verschillende nieuwe opties voor natuurinclusief bouwen mee te nemen bij de aanleg van het project. De waterstofcollega’s kijken nauwlettend mee om dit ook te kunnen toepassen bij het ontwerp en de aanleg van infrastructuur op zee.  

Samen innoveren:

Wat ik onder andere heb geleerd deze editie is dat er net als op land een omgevingsmanager is op de Noordzee. Als bedrijf dat energieinfrastructuur aanlegt op de Noordzee “ben je natuurlijk wel te gast”. Dat natuurinclusief ontwerpen en bouwen noodzakelijk is wordt duidelijk bij het perspectief dat Stichting De Noordzee brengt; namelijk dat de natuur er al slecht voor staat en dat het druk wordt op zee met al die nieuw ontwikkelingen. Kortom, niet al onze ambities gaan passen. Hier vinden de natuur en visserij elkaar, want dat het (te) druk wordt op zee…dat perspectief delen ze. Wat niet betekent dat partijen tegenover elkaar staan, nee, we hadden het juist over kansen en innovaties die ervoor kunnen zorgen dat er win-win situaties ontstaan. Kotters op waterstof bijvoorbeeld, zodat langer op zee en schoner kan worden gevaren. 

Over innovaties gesproken: ik noemde al dat er dronemakers aan tafel zaten. We spraken met hen over hoe we in de toekomst met drones de nieuwe energieinfrastructuur efficienter en met minder mensen en millieuimpact kunnen bedienen, inspecteren en onderhouden. En dat vanuit een Maritime Drone Command Centre. Bij Den Helder bijvoorbeeld. Deze ontwikkeling gaat erg snel, maar hikt nog tegen (ouderwetse) regelgeving aan.  

Zeebenen

Het toetje van de dag was dat Eva en ik een aflevering van onze podcast Zeebenen mochten opnemen op locatie waarin we werden verrast met een live opname van het prachtige nummer ‘Stain’ dat de Groningse zangeres Marlene Bakker live voor ons zong. “Het is ontstaan uit een behoefte naar rust en ruimte. Een zoektocht naar iets puurs, eenvoudigs, de natuur, een wildernis…”

Deze live opname en de rest van de podcast kan je hier beluisteren.